Sản xuất manh mún, thiệt nông dân

Vấn đề này được bàn luận trong hội thảo “Mô hình tổ chức sản xuất, quản lý mới trong nông nghiệp, nông thôn” tổ chức tại TP Cần Thơ, do Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh cùng lãnh đạo Hội Nông dân Việt Nam và Ủy ban Kinh tế của Quốc hội chủ trì, diễn ra trong 2 ngày 4 và 5-9.

Khu vực thu hút FDI thấp

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, nền nông nghiệp hiện vẫn luẩn quẩn ở tầm sản xuất manh mún, năng suất thấp, công nghiệp chế biến chậm phát triển dẫn đến tình trạng xuất khẩu nông sản thô, ít giá trị. Có một nghịch lý là trong lúc ngành nông nghiệp rất cần vốn để đầu tư cho sản xuất thì tình hình đầu tư vào nông nghiệp lại rất hạn chế. Vốn đầu tư nước ngoài (FDI) vào khu vực này hiện chỉ chiếm 1%-2% so với con số 7%-10% cách đây 10 năm. Nguyên nhân khiến việc thu hút đầu tư vào nông nghiệp gặp khó là do sản xuất nông nghiệp rủi ro cao, hạ tầng cơ sở sản xuất yếu kém…

Nhiều ý kiến của nông dân tại buổi hội thảo cho thấy sự thiếu liên kết luôn đẩy họ vào tình thế phải chịu thiệt thòi. Một đại biểu đến từ tỉnh Bình Định thẳng thắn: “Cách làm hiện nay chỉ có lợi cho tư thương. Cá ngừ giảm từ 180.000 xuống 40.000 đồng/kg mà chúng tôi vẫn phải bán. Có loại cá họ mua của chúng tôi chỉ 3.000-4.000 đồng/kg nhưng tôi vào TP HCM thấy giá bán đến 35.000 đồng/kg”. Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Tắc, nông dân trồng lúa ở An Giang, cho biết dù mang tiếng có lợi nhuận 30% nhưng thực tế khoảng 11% trong số đó chảy vào túi thương lái.

GS-TS Võ Tòng Xuân đưa đến hội thảo những vấn đề khá chua cay. Từ một nước nghèo đói, Việt Nam đã vươn lên là cường quốc xuất khẩu gạo với bình quân 7 triệu tấn/năm, công lao to lớn này thuộc về nông dân. Tuy nhiên, từ năm 2001-2010, giá phân bón tăng gấp 4 lần, giá nông dược tăng gấp 2-3 lần... nhưng giá lúa gần như không tăng bao nhiêu. “Chúng ta có thể thấy rõ sự nghèo nàn này mỗi khi đến mùa thu hoạch lúa: Nông dân nôn nóng bán lúa cho nhanh để trang trải nợ nần, thương lái ép giá bao nhiêu cũng phải bán. Nhà nước cho doanh nghiệp vay tiền không lãi suất để “mua lúa tạm trữ cho dân” với giá rẻ nhưng khi bán lại lúa đó giá cao thì nông dân không hưởng được gì” - GS-TS Võ Tòng Xuân bức xúc. Theo ông, dù giá lúa của nông dân có được nhà nước bảo hộ đi nữa thì bình quân thu nhập của nông dân trồng lúa đạt không quá 400 USD/người/năm, trong khi dân thành phố đạt trên 2.800 USD/người/năm.

Liên kết tìm lối ra

TS Nguyễn Văn Sánh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển ĐBSCL, cho rằng hiện nay có nhiều hình thức sản xuất mới có triển vọng tăng thu nhập cho nông dân. Chẳng hạn như liên kết nông dân qua tổ/nhóm, HTX; liên kết nông dân với doanh nghiệp; liên kết chuỗi giá trị tổng hợp và khép kín như mô hình cánh đồng mẫu lớn. Ở ĐBSCL nếu diện tích lúa đăng ký sản xuất theo mô hình cánh đồng mẫu lớn đầu năm 2011 chỉ có khoảng 7.200 ha thì đến vụ đông xuân năm 2012 diện tích này nâng lên 20.000 ha và đến năm 2013 dự kiến đạt 100.000-200.000 ha, trung bình mỗi tỉnh đạt 10.000-20.000 ha...