Đổi mới chương trình - sách giáo khoa: Vẫn có cách làm tốt mà ít tiền

Bộ không nên “ôm” sách giáo khoa

Dự thảo Đề án đổi mới giáo dục phổ thông nêu định hướng: Bộ GD-ĐT biên soạn đủ một bộ sách; khuyến khích các tổ chức, cá nhân biên soạn các bộ sách giáo khoa (SGK) hoặc các cuốn SGK khác.

Trong bài góp ý, ông Nguyễn Khánh Trung, Viện Nghiên cứu phát triển giáo dục (IRED), nhận định chủ trương này là sự tiến bộ đáng ghi nhận trong dự thảo đề án đổi mới này. Tuy nhiên, ông Trung cho rằng Bộ vẫn quá “ôm đồm” trong chuyện này, mà cứ như vậy thì có lẽ vẫn không khác gì tình cảnh hiện nay mà chỉ thêm tốn kém cho xã hội.

Theo ông Trung, chỉ nên xem SGK là một giáo cụ, một mặt hàng lưu hành trên thị trường, Bộ nên áp dụng cơ chế thị trường trong quản lý. Như vậy, Bộ không nên là nhà sản xuất và phân phối mà chỉ nên đóng vai trò là trọng tài, làm công việc thẩm định các bộ sách, xem có đáp ứng được đòi hỏi của chương trình khung quốc gia hay không. Từ cách tiếp cận này, ông Trung đề xuất: “Bộ không nên đứng ra biên soạn SGK. Sẽ rất bất công và thiếu minh bạch nếu Bộ vừa là người giữ thẩm quyền cấp phép cho các bộ sách do các nhóm khác hoặc cá nhân biên soạn lại vừa là bên có “hàng” tham gia vào thị trường SGK. Làm như thế là thể hiện sự nửa vời trong đổi mới, không kích thích được sự đóng góp của xã hội, gây ra tốn kém mà không có gì bảo đảm chất lượng”.

Nhiều cách giảm chi phí

Lâu nay, khi góp ý cho việc biên soạn SGK, nhiều chuyên gia giáo dục cũng cho rằng nếu chúng ta đang thiếu những tác giả viết SGK chuyên nghiệp thì cách tốt nhất là có thể mua bản quyền và sử dụng SGK của các nước tiên tiến về các môn khoa học tự nhiên, ngoại ngữ; chỉ nên soạn SGK các môn khoa học xã hội... Làm như vậy vừa yên tâm về chất lượng vừa đỡ tốn kém kinh phí.

PGS Văn Như Cương, Hiệu trưởng Trường Lương Thế Vinh (Hà Nội) cũng cho rằng phải tính toán để tiết kiệm tối đa với điều kiện kinh tế còn nghèo như nước ta. Ông đề nghị: “Phải bỏ bớt những khâu rườm rà. Ví dụ, việc tổ chức tham quan và tập huấn ở nước ngoài là không cần thiết và tốn kém. Nếu cần thì mời chuyên gia nước ngoài về tập huấn thay vì kéo hàng chục người đi nước ngoài mỗi đợt, lãng phí rất lớn”.

Góp ý về “tuổi thọ” của chương trình - SGK, tránh liên tục thay đổi gây tốn kém quá lớn, GS Nguyễn Minh Thuyết cho rằng dự thảo đề án có ghi thời gian tồn tại của một chương trình giáo dục phổ thông ngày càng được rút ngắn, chỉ còn 5 - 6 năm, thậm chí ngắn hơn sẽ làm nhiều người lo lắng. “Một đề án được chuẩn bị trong vòng 8 năm (từ nay đến 2023) với rất nhiều công sức và chi phí như đề án này mà chỉ tồn tại trong khoảng thời gian 5 - 6 năm thì rất lãng phí”, GS Thuyết nói. GS Thuyết đề xuất: “Đề án cần đưa ra được giải pháp thiết kế chương trình, SGK mới thích ứng với sự thay đổi nhanh chóng này. Ví dụ với phần cứng, phần mềm và độ mở linh hoạt, cho phép tiếp nhận những yếu tố mới mà không phải thay đổi nhiều”.

Bài học lãng phí mua sắm thiết bị

Theo Bộ GD-ĐT, số tiền dự kiến đầu tư cho mua sắm trang thiết bị cho lần đổi mới sắp tới là 20.100 tỉ đồng. PGS Văn Như Cương cho rằng thực tế hiện nay nhiều thiết bị vẫn không được sử dụng hiệu quả hoặc đang đắp chiếu vì bị hỏng hóc.

Tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng 14.4, bà Trương Thị Mai, Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội, cũng tỏ ra bức xúc về vấn đề này khi phát biểu: “Tôi nhớ năm 2000 ngành GD-ĐT cũng quyết tâm đổi mới phương pháp lắm, trang thiết bị, đồ dùng dạy học... Năm nào Quốc hội cũng phân bổ ngân sách cho đổi mới trang thiết bị đồ dùng dạy học vài trăm tỉ đồng nhưng cơ sở vật chất vẫn không đồng bộ”.

Bà Mai dẫn chứng: “Đi xuống giám sát thì nhiều trường không có phòng học bộ môn, toàn bộ thiết bị cấp về để vào kho. Chỉ những trường ở vùng thuận lợi còn những vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số thì tôi xin nói rằng việc đổi mới là bất khả thi vì không có phòng học, hiện nay vẫn còn hàng chục ngàn phòng học phải tiếp tục làm”.

Tuệ Nguyễn

CẦN XÂY DỰNG BỘ SÁCH GIÁO KHOA ĐIỆN TỬ GIÁO DỤC PHỔ THÔNG ĐÂY LÀ CÁCH LÀM HIỆU QUẢ VÀ TIẾT KIỆM
Thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước trong việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông sau năm 2015, vào ngày 14-4, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Vinh Hiển đã dự thảo nghị quyết đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông sau năm 2015 được trình bày trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Ông Hiển lúc đó cho biết: “Để xây dựng chương trình và sách giáo khoa, dạy thử nghiệm và đại trà... sẽ cần 34.275 tỉ đồng. Đó là chưa kể tiền xây dựng cơ sở vật chất ở những trường chưa đủ điều kiện…”. Nếu triển khai thực hiện đây là một sự lãng phí quá lớn trong lúc đất nước ta còn nhiều khó khăn. . Trước đây qua việc cải cách sách giáo khoa phụ huynh ai cũng nhận thấy trọng lượng bộ sách ngày càng nặng hơn, chữ càng nhiều hơn, tội cho các em nhỏ phải mang bộ sách nặng trên vai các em vượt hơn trọng lượng cơ thể của mình. Không biết chương trình giáo khoa cải cách như thế nào, nhưng thực tế phải kéo dài thời gian học hơn thời gian học như trước đây, bây giờ bước vào đầu năm học, phải học trước 2 tuần trước ngày khai giảng như Bộ GD-ĐT quy định ngày 05 tháng 09 hàng năm, thì mới học hết chương trình theo bộ giáo khoa mới, cách nói của ngành giáo dục học trước để giảm tải. Hiện nay các trường học đã từng bước đầu tư trang thiết bị máy vi tính, xây dựng thư viện điện tử, đào tạo cho các em môn tin học cơ bản, do vậy đề nghị Bộ GD-ĐT cần thiết đầu tư xây dựng Bộ sách giáo khoa điện tử được lưu trong thư viện điện tử của ngành giáo dục, phục vụ cho khai thác nghiên cứu giảng dạy và học tập. Nếu thực hiện được chính là sự tiết kiệm rất lớn cho ngân sách nhà nước và cho xã hội, vì các em học sinh và giáo viên sẽ tự nghiên cứu xây dựng giáo án và học tập, đối với các trường nơi chưa có điều kiện cơ sở vật chất về trang thiết bị máy vi tính giáo viên và học sinh chủ động in các bài học trong sách giáo khoa điện tử. Như hiện nay năm học nào nhà xuất bản của Bộ GD-ĐT in ra quá nhiều sách giáo khoa các em học xong rồi bỏ đi, nhất là khi thực hiện cải cách bộ giáo khoa mới thì bỏ hàng loạt sách giáo khoa cũ, vì không còn sử dụng nữa thật quá lãng phí. Về lâu dài các nhà giáo, các nhà chuyên gia nghiên cứu của ngành giáo dục nếu phát hiện chương trình môn học nào trong bộ sách giáo khoa không còn phù hợp, cần thay đổi cải cách, thì có thể tu chỉnh, chỉnh lý ngay trong bộ sách giáo khoa điện tử không phải tốn kém nhiều kinh phí như cách làm hiện nay.

MINH TRÍ