Yếu tố văn hóa trong xây dựng nông thôn mới

Việc làm con đường hoa tại thôn 8, xã Đắk Wil (Cư Jút) không chỉ tạo cảnh quan xanh, sạch, đẹp mà  còn góp phần nâng cao ý thức của người dân về bảo vệ môi trường. Ảnh: Lê Phước

Việc thực hiện tiêu chí văn hóa gắn với xây dựng NTM trong những năm qua ở tỉnh ta đã góp phần tạo dựng môi trường văn hóa lành mạnh và gìn giữ, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc. Các địa phương trong tỉnh đã quan tâm nhiều hơn đến nâng cao hiệu quả hoạt động của các thiết chế văn hóa cơ sở hoặc theo mô hình xã hội hóa các khu thể thao-giải trí theo hướng giao cho cộng đồng quản lý. Các thiết chế văn hóa cấp xã, cấp thôn được quan tâm, xây dựng, các hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao quần chúng được chú trọng.

Công tác xây dựng đời sống văn hóa đã góp phần nâng cao ý thức, trách nhiệm của người dân phát huy tinh thần làm chủ, tính tự giác, tính sáng tạo của nhân dân. Các tầng lớp nhân dân tích cực tham gia các công trình xây dựng ở địa phương như cầu, đường giao thông, bảo vệ môi trường, làm đẹp cảnh quan đường làng, ngõ xóm. Nhiều công trình văn hóa, thể dục, thể thao ra đời từ sự tự nguyện đóng góp đất đai, tiền của, công sức của nhân dân. Trước đây, nhiều nơi rác thải gây mất mỹ quan và ô nhiễm môi trường… thì nay ở nhiều địa phương đã khắc phục được điều này, góp phần làm thay đổi diện mạo nông thôn.

Tuy nhiên, trong thực tế hệ thống thiết chế văn hóa ở nông thôn còn kém hiệu quả, nhiều công trình văn hóa, thể thao thiếu người tham gia, hoạt động cầm chừng. Nội dung hoạt động của các nhà văn hóa còn nghèo nàn, kém hấp dẫn. Có đến 65% nhà văn hóa thôn bon không có đủ trang thiết bị hoạt động. Đội ngũ cán bộ văn hóa, thể thao thôn, xã còn thiếu và yếu với khoảng 85% cán bộ văn hóa kiêm nhiệm, hoặc trái ngành nghề. Trong khi đó, nguồn kinh phí cho hoạt động văn hóa rất eo hẹp, các trung tâm văn hóa, thể thao ở cấp huyện đều dựa vào kinh phí nhà nước cấp, nguồn tài chính hoạt động ở các nhà văn hóa, thể thao thôn, xóm thì chủ yếu do nhân dân đóng góp.

Hầu hết các xã trong tỉnh đều đã có sân chơi thể thao, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ của nhân dân.  (Ảnh: Hoạt động thi đấu tại Giải bóng chuyền xã Quảng Phú, Krông Nô). Ảnh: Lê Phước

Một thực tế đáng lo ngại nữa là, vòng xoáy của cơ chế  thị trường và các yếu tố văn hóa ngoại lai không phù hợp với truyền thống hiện nay lại được một bộ phận thế hệ trẻ tiếp nhận ồ ạt. Trong khi đó, các giá trị văn hóa truyền thống bị mai một, thế hệ trẻ ít quan tâm, thanh niên biết đánh chiêng chỉ đếm trên đầu ngón tay. Hiện nay, mặc dù đời sống vật chất nâng cao hơn song đời sống văn hóa tinh thần của người nông dân có nơi lại nghèo đi. Trong khi đó, tính cố kết cộng đồng thiếu bền chặt, các giá trị đạo đức, lối sống xuống cấp, các danh hiệu văn hóa bộc lộ nhiều hạn chế. Không gian nông thôn truyền thống đang bị phá vỡ, dần mất đi tính đặc thù của giá trị bản sắc văn hóa...

Ðể giải quyết tình trạng trên, cần có sự quan tâm chỉ đạo sâu sát của lãnh đạo các địa phương để giải quyết hàng loạt vấn đề như tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ văn hóa cơ sở, đầu tư trang thiết bị và kinh phí cho hoạt động... Nhà văn hóa, khu thể thao phải thật sự là trung tâm sinh hoạt văn hóa, thể thao của mọi tầng lớp nhân dân. Xây dựng, quản lý và sử dụng có hiệu quả Quỹ phát triển văn hóa nông thôn nhằm huy động các nguồn lực cho sự phát triển văn hóa khu vực này. Lồng ghép Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa, các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội với việc thực hiện mục tiêu phát triển văn hóa nông thôn.

Mục đích cuối cùng của xây dựng NTM chính là nhằm nâng cao đời sống vật chất, văn hóa tinh thần của người dân, vừa bảo đảm mục tiêu xây dựng nông thôn mới hiện đại, nhưng vẫn giữ gìn được nét văn hóa truyền thống tốt đẹp ở nông thôn. Nói tóm lại, trong việc xây dựng NTM, chúng ta cùng lúc phải thực hiện cả tiêu chí mang yếu tố vật chất và yếu tố tinh thần để hòa màu cùng bức tranh về NTM.

Vũ Hà