Bắt mua bán vàng, ngoại tệ trái phép: Thẩm quyền công an đến đâu?

Vụ tiệm vàng Hoàng Mai (quận Bình Thạnh, TP HCM) bị bắt quả tang đang mua bán 100 USD và cơ quan công an tạm giữ 14.000 USD, niêm phong 559 lượng vàng đang gây chú ý trong dư luận. Theo tìm hiểu của chúng tôi, tiệm vàng Hoàng Mai không có giấy phép kinh doanh vàng miếng và thu đổi ngoại tệ.

Chủ tiệm vàng sẽ khiếu nại

Ngày 27-4, trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động, bà Nguyễn Thị Thanh Mai, chủ tiệm vàng Hoàng Mai, cho biết bà đang nằm trong bệnh viện vì hoảng loạn tinh thần và sẽ gửi đơn khiếu nại lên cơ quan quản lý về quyết định khám xét của phó chủ tịch UBND quận Bình Thạnh và không có bằng chứng nói tiệm vàng mua bán ngoại tệ trái phép. “Tôi bị khám nhà, kiểm tra giống như tội phạm, không còn tinh thần kinh doanh tiếp. Trước mắt, tôi sẽ làm đơn khiếu nại, nếu cơ quan chức năng có lỗi phải xin lỗi bằng văn bản và bồi thường về tinh thần, vật chất” - bà Mai khẳng định.

Tiệm vàng Hoàng Mai (quận Bình Thạnh, TP HCM), nơi bị công an tạm giữ 14.000 USD, niêm phong 559 lượng vàng vào ngày 24-4 Ảnh: HỒNG THÚY

Trước đó, chiều 24-4, Công an quận Bình Thạnh bất ngờ kiểm tra tiệm vàng Hoàng Mai và phát hiện một thanh niên vào đổi 100 USD ra VNĐ. Theo cơ quan công an, việc đổi ngoại tệ tại tiệm vàng là vi phạm pháp luật nên đã lập biên bản, khám xét tiệm vàng. Sau đó, công an niêm phong thu giữ 14.000 USD và niêm phong 559 lượng vàng miếng SJC của tiệm vàng. Một cán bộ trong ngành công an thông tin tiệm vàng này không được phép kinh doanh ngoại tệ, mua bán vàng miếng nhưng niêm yết giá vàng, giá USD công khai là trái luật. “Khi bắt quả tang việc mua bán USD trái phép, công an phát hiện một số lượng vàng miếng SJC tại quầy. Hiện tình trạng vàng SJC giả rất nhiều nên việc niêm phong để xác minh nguồn gốc số vàng là bình thường. Việc niêm phong số vàng nhằm phục vụ công tác xác minh nguồn gốc, vẫn giao cho chủ tiệm vàng quản lý và đến thời điểm này, công an đã giải tỏa niêm phong” - cán bộ trên cho biết.

Công an có quyền bắt quả tang, thu giữ...

Theo ông Nguyễn Hoàng Minh, Phó Giám đốc Ngân hàng (NH) Nhà nước Chi nhánh TP HCM, theo quy chế phối hợp giữa NH Nhà nước, công an và quản lý thị trường, NH Nhà nước sẽ kiểm tra, xử lý vi phạm các điểm kinh doanh ngoại tệ, vàng miếng đã được cấp giấy phép; công an, quản lý thị trường kiểm tra các tiệm vàng không được phép giao dịch vàng miếng, ngoại tệ. Tiệm vàng Hoàng Mai không có chức năng mua bán ngoại tệ, vàng miếng nên theo Nghị định 95 về quản lý ngoại hối có thể bị xử phạt từ 50-100 triệu đồng và tịch thu tang vật hoặc xử phạt từ 300-500 triệu đồng nhưng không tịch thu tang vật (nếu vi phạm nghiêm trọng).

Luật sư Nguyễn Thành Công - Công ty Đông Phương Luật, Đoàn Luật sư TP HCM - nhận xét: Theo điều 125 Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2013 về tạm giữ tang vật, phương tiện phạm pháp thì việc tạm giữ số ngoại tệ vi phạm là đúng. Ở đây, cơ quan chức năng phát hiện vi phạm của tiệm vàng khi thu đổi 100 USD trái phép nên chỉ được giới hạn xử lý hành chính trong số ngoại tệ này. Việc Công an quận Bình Thạnh thu giữ toàn bộ số ngoại tệ gồm cả USD và ngoại tệ khác là không sai nếu thời điểm đó số ngoại tệ này thuộc khu vực kinh doanh của tiệm vàng. Muốn xử lý được số ngoại tệ này phải có đủ căn cứ xác minh tiệm vàng đã kinh doanh trái phép; ngược lại, phải hoàn trả cho tiệm vàng. Thời gian tạm giữ, ra quyết định cuối cùng tối đa là 60 ngày (kể từ ngày tạm giữ thực tế).

Đúng có, sai cũng có

Theo luật sư Nguyễn Thành Công, về thẩm quyền ban hành quyết định khám nơi cất giấu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính của UBND quận Bình Thạnh là chưa đúng bởi UBND quận chỉ có thẩm quyền khám xét nơi ở của người vi phạm, không có quyền khám xét địa điểm kinh doanh, theo điều 123 và 129 Luật Xử phạt vi phạm hành chính. Căn cứ vào điều 15 của luật này, chủ tiệm vàng Hoàng Mai hoàn toàn có thể khiếu nại, khiếu kiện quyết định của cơ quan chức năng để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình với điều kiện phải chứng minh được thiệt hại xảy ra do hành vi của nhà chức trách.

Đề cập việc chỉ phát hiện nghi vấn tiệm vàng kinh doanh trái phép ngoại tệ mà lập biên bản tạm giữ toàn bộ số vàng miếng… có hợp lý hay không, luật sư Nguyễn Hữu Thế Trạch phân tích: Thứ nhất, ở đây chúng ta thấy qua hoạt động trinh sát, cơ quan chức năng đã có nguồn tin về hoạt động kinh doanh trái phép ngoại tệ và kết quả là đã phát hiện quả tang vụ kinh doanh trái phép ngoại tệ này. Trong trường hợp cụ thể này, cơ quan chức năng thuộc Công an quận Bình Thạnh chỉ được niêm phong số ngoại tệ liên quan “trực tiếp” đến hành vi kinh doanh trái phép mà thôi. Thứ nhì, chỉ trong trường hợp khi phát hiện hành vi kinh doanh trái phép ngoại tệ mà phát hiện thêm một hành vi vi phạm khác là kinh doanh vàng miếng trái phép thì cơ quan chức năng có thẩm quyền niêm phong số vàng này. Còn trong trường hợp tiệm vàng không có hành vi đang kinh doanh trái phép vàng thì không được niêm phong số vàng đó. Do vậy, trong quá trình khám xét để thu giữ ngoại tệ, cơ quan chức năng phát hiện số lượng lớn vàng miếng SJC trong két sắt và niêm phong số lượng vàng đó là không đúng với các quy định của pháp luật. Bởi lẽ, trong lúc đó, tiệm vàng Hoàng Mai không có bất kỳ một hành vi kinh doanh trái phép nào về vàng miếng và hiện nay, nhà nước cũng không cấm người dân cất giữ vàng miếng hay phải có nghĩa vụ cung cấp hóa đơn chứng từ về nguồn gốc số vàng mà mình đang cất giữ.

“Tôi cho rằng không nên vì nóng vội mà các cơ quan có thẩm quyền vượt qua những quy định của pháp luật. Điều này thể hiện sự nghiêm minh, công bằng của pháp luật đối với mọi người trong đời sống xã hội” - luật sư Nguyễn Hữu Thế Trạch đánh giá.