Dân chủ trên các lĩnh vực đời sống xã hội được mở rộng; dân trí được nâng lên; quyền con người được tôn trọng. Con người Việt Nam năng động, tích cực, sáng tạo hơn. Người dân có nhiều cơ hội tiếp cận thông tin và hưởng thụ các giá trị văn hóa.
 |
| Tiết mục văn nghệ chào mừng Đắk Nông 10 năm thành lập tỉnh. Ảnh: Ngọc Tâm |
Tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc, tính chủ động, tính tích cực xã hội của nhân dân và các chủ thể văn hóa được phát huy. Đại đoàn kết dân tộc được mở rộng, tạo sức mạnh trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Môi trường văn hóa được cải thiện và có một số mặt tiến bộ; chú trọng xây dựng gia đình văn hóa, quan tâm văn hóa trong các doanh nghiệp, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, từng bước tiếp thu tinh hoa văn hóa thế giới. Vai trò của cộng đồng được nâng lên trong đời sống xã hội. Các hoạt động đền ơn đáp nghĩa, xóa đói giảm nghèo, từ thiện…được đẩy mạnh, có tác dụng gắn kết cộng đồng, tăng cường nội lực tinh thần của xã hội.
Thực hiện chủ trương xã hội hóa hoạt động văn hóa đã khai thác tốt hơn các nguồn lực của xã hội để phát triển văn hóa, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa ngày càng cao của nhân dân. Nhiều phong trào văn hóa đem lại hiệu quả thiết thực, nhất là phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”. Vai trò chủ thể văn hóa của cộng đồng từng bước được phục hồi. Các thiết chế văn hóa được xây dựng từ nhiều nguồn khác nhau, đa dạng về sở hữu, góp phần nâng cao đời sống văn hóa của nhân dân.
Văn học nghệ thuật tiếp tục phát triển với dòng mạch chính là đề cao chủ nghĩa yêu nước và nhân văn, gắn bó với dân tộc, nỗ lực phản ánh chân thật hiện thực cuộc sống; có nhiều tìm tòi về đề tài, phương pháp sáng tác, thể nghiệm hình thức diễn đạt mới. Sản phẩm văn hóa, văn học nghệ thuật ngày càng phong phú, đa dạng, tăng đáng kể về số lượng và bước đầu chuyển biến về chất lượng, xuất hiện một số tác phẩm, công trình có giá trị phản ánh lịch sử dân tộc và các cuộc kháng chiến vĩ đại chống xâm lược.
Giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ có bước phát triển đáng kể; trình độ học vấn, kĩ thuật, công nghệ của nhân dân, nhất là giới trẻ đươc nâng lên, góp phần nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, đóng góp quan trọng vào phát triển đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam trong điều kiện mới.
Công nghệ thông tin, báo chí, xuất bản phát triển mạnh, nội dung thông tin đa dạng, phong phú, cơ sở vật chất kỹ thuật không ngừng được hiện đại hóa, tận dụng công nghệ mới. Phần lớn các cơ quan báo chí thực hiện nghiêm túc định hướng chính trị, phản ánh nhanh nhạy, sinh động công cuộc đổi mới đất nước, góp phần mở rộng dân chủ, định hướng dư luận xã hội. Người dân có nhiều cơ hội lựa chọn, tiếp nhận thông tin, tri thức.
15 năm triển khai và thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, văn hóa, văn nghệ dân gian các dân tộc thiểu số được sưu tầm, giới thiệu, bảo vệ, phát huy. Đội ngũ trí thức văn hóa, văn nghệ sĩ người dân tộc thiểu số tăng về số lượng và nâng cao về chất lượng. Quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo và sinh hoạt văn hóa của nhân dân được bảo vệ và bảo đảm trên thực tế. Hoạt động văn hóa từng bước thích ứng dần với cơ chế thị trường và hội nhập quốc tế.
Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật đã điều chỉnh một số bất cập; hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý Nhà nước từng bước được nâng lên. Công tác chỉ đạo, quản lý, thanh tra, kiểm tra, lập lại trật tự, kỷ cương trong hoạt động văn hóa đã có những chuyển biến, góp phần từng bước ngăn chặn sự “xâm nhập” của sản phẩm độc hại từ bên ngoài.
 |
| Nghệ nhân Thị Vét ở bon Điêng Đu, xã Đắk Ngo (Tuy Đức) dạy cách đánh đàn đá cho con em trong bon. Ảnh: Nguyễn Hiền |
Công tác đào tạo cán bộ và chuẩn bị nguồn nhân lực cho hoạt động văn hóa được quan tâm. Giao lưu hợp tác quốc tế về văn hóa với khu vực và quốc tế được mở rộng, góp phần giới thiệu, tôn vinh văn hóa Việt Nam, tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại.
Bên cạnh những kết quả đạt được, 15 năm triển khai thực hiện Nghị quyết cũng chưa đáp ứng yêu cầu, chưa vững chắc; thiếu sự gắn bó chặt chẽ giữa văn hóa và kinh tế, chính trị; chưa đủ để tác động có hiệu quả đối với việc xây dựng con người, xây dựng hệ giá trị mới của văn hóa Việt Nam và các lĩnh vực của đời sống xã hội, nhất là lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, lối sống. Văn hóa chưa thực sự trở thành động lực và mục tiêu của sự phát triển. Đời sống kinh tế có bước phát triển nhưng đời sống tinh thần chưa theo kịp, thậm chí một số mặt suy giảm. Không khí dân chủ, cởi mở, nói thẳng, nói thật còn bị hạn chế ở một số lĩnh vực.
Tình trạng suy thoái về đạo đức xã hội có chiều hướng lan rộng với tính chất nghiêm trọng, ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống tinh thần của xã hội. Đời sống văn hóa tinh thần ở một phận tầng lớp xã hội và nhiều nơi còn nghèo nàn, đơn điệu, lạc hậu; khoảng cách hưởng thụ văn hóa giữa miền núi, vùng sâu, vùng xa với đô thị và khoảng cách trong các tầng lớp nhân dân còn lớn...
Tại Hội nghị Tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, do Ban Bí thư Trung ương Đảng tổ chức ngày 15/1, tại Hà Nội, các đại biểu cũng đã thảo luận, đánh giá tình hình, xác định phương hướng, đề ra định hướng tiếp tục xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, dân tộc với mục tiêu chung là: Giải phóng mạnh mẽ năng lực sáng tạo của mọi người dân, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, dân tộc, phát triển toàn diện, thống nhất trong đa dạng, thấm nhuần tinh thần nhân văn, dân chủ nhằm đưa dân tộc Việt Nam phát triển và hạnh phúc; làm cho văn hóa thấm sâu vào đời sống xã hội, trở thành nền tảng vững chắc, sức mạnh nội sinh quan trọng của phát triển bền vững, vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
Mục tiêu cụ thể phát triển văn hóa đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 là: phấn đấu đạt được những tiến bộ mới trong xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; hình thành hệ giá trị chuẩn mực con người Viêt Nam mới trong thời đại Hồ Chí Minh; đạt kết quả rõ rệt trong xây dựng môi trường văn hóa, ý thức bảo vệ môi trường; tạo chuyển biến mạnh mẽ về xây dựng văn hóa trong Đảng; bảo đảm có đủ các thiết chế cơ bản ở các địa phương và hoạt động có hiệu quả thực chất.
Hướng bổ sung, hoàn thiện là làm rõ mục tiêu, động lực của văn hóa không chỉ thúc đẩy sự phát triển kinh tế- xã hội mà còn thúc đẩy sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đảm bảo sự phát triển toàn diện của con người; làm rõ nhiệm vụ cơ bản của xây dựng nền văn hóa không những có tính tiên tiến, dân tộc mà trọng tâm, cốt lõi là xây dựng nhân cách con người; đưa thêm nội dung quản lý nhà nước, nhấn mạnh vai trò nòng cốt của trí thức, văn nghệ sĩ trong xây dựng và phát triển văn hóa….
Lan Hương (t.h)
